Sevmek Güzel Meslek

Sanat nedir konusu ne kadar tartışılmış ve üzerine teoriler üretilmiş olsa da hepsinin temelinde özgür düşünce ve biçim oluşturma yetisi yatar. Bu yetiye sahip, sanat objesinin yaratıcısı ise sanatçıdır. Dünya Sanat Tarihine baktığımızda, bunca yüzyılı içine katsak ta; ‘iyi sanatçı’ diyerek andığımız ve her dönemde işine zevkle baktığımız sanatçı sayısı pek azdır.

Peki nasıl anlarız ‘iyi sanatçıyı?’ Bu sorunun cevabı sanatçının eserlerinde gizlidir. Eser, sanatçının aynasıdır…Bugünlerde iyi bir sanatçının, işlerini görmek isterseniz; 30 Temmuz’a kadar Cern Modern’de ‘Sevmek Güzel Meslek’ adlı Bedri Rahmi Eyüboğlu sergisi oldukça kaliteli bir organizasyon. Ayrıca, sergide sanatçının birçok dönemine ait çalışmaları görme imkânı da var.

Cumhuriyet Dönemi Türk sanatçısı olan Eyüboğlu, yalnız sanat eseri üretmemiş hem yazın alanındaki katkıları hem de eğitimci kişiliğiyle tarihe adını kazımış bir isim olmuştur. Sanatçının işleri, yalnız ulusal platformda kalmamış, yurtdışında da takdir görmüştür. Bedri Rahmi, dönemin İstanbul Güzel Sanatlar Akademisi, bugünün Mimar Sinan Üniversite’sinde eğitim görmüş sonrasında eğitim gördüğü kuruma sanat eğitimcisi olmuştur. Dönemin kültür politikası imkanıyla Yurt Gezileri programında Edirne ve Çorum ziyaret ederek orda eserler üretmiş ve Anadolu temalı sanatının temellerini atmıştır. Bu gezi, onun konu seçimini etkileyerek sanatsal üslubunda da birtakım değişikliklere sebep olmuştur. Resimlerinde yoğun olarak halay çekenler, hanlar, avlular, çocuk emziren kadınlar, saz çalan âşıklar temalarını işlemeye başlamıştır.

Batı sanatının ustalarına nasıl bir yakınlıkla bakmışsa; aynı zamanda yerli kültüre ve halkının yaratıcılığına da o derece ilgilenen bir sanatçı olmuştur. Geleneksel süsleme ve halk el sanatlarında seçtiği motifleri yapıtlarında Batı’nın teknikleriyle birleştirerek kullanmıştır. Yer yer dekoratif eğilimlere dönüşen yerel motifler renkçi ve dışavurumcu bir anlatımla aktarılmıştır.

Organizasyonda görme imkânınız olan çalışmalardan biride şu an Mehmet Hamdi Eyüboğlu Koleksiyonun da olan sanatçının 1953’te yaptığı ‘Vagon Restoran’ adlı 46x42 cm, duralit üzerine yağlıboya çalışmasıdır. Bedri Rahmi’nin kaynağını kendi halkından aldığı, çağının tespiti olan resimlerindendir bu eser. Anadolu’nun önemli figürlerinden ‘ana’ temasına üzerine kurulmuştur. Bakıp büyüten, besleyen, iyiliğin ve duygusallığın figürüdür. Doğa sürekli değişen, belirsizlikler içindedir. Bu yüzden insan belirsizliklerden kurtulacağı, kendini güven içinde hissedeceği bir dünyanın arayışındadır. Bu içsel endişeyi biraz olsun yatıştıran, güven veren ve insanın sığınağı olan ‘anne’ imgesidir.

Resimde konu edilen analık kavramı için Oğuz Türklerinin bilinen en eski epik destansı hikâyelerinin ilk anlatıcısı olan Dede Korkut şu tabirleri kullanır: Dünyada en güzel ve mukaddes şahıslar sayılırken "Ağca sütün doya emziren analar" başta yer alır. Oğuz namenin kahramanların da "Ana hakkı Tanrı hakkı” olarak kabul edilir. Bu sebeple Türkler ’de analık kadın için önemli bir statüdür. Eyüboğlu da bir seri Anadolu kadınını anlatan ‘Ana’ resimleri üretmiştir. Bu eserde eşeğin üzerinde bebeğini emziren bir Anadolu kadını yapılmıştır. Kadın kumaşlara sarılıdır, ağzı kumaşla örtülmüş, bu da Anadolu kadınının suskun yapısına işaret eder.

Eserde kadın figürünün tek açık yeri çocuğunu emzirdiği göğsüdür. Nesne kaba konturlarla kurulmuştur. Bu konturlar anlatımı güçlendiren bir unsurdur ve Anadolu kadının zorlu şartlar karşısındaki güçlü yapısını vurgular aynı zamanda rengin şiddetini arttırır. Nesne ise geometrik bir forma indirgenerek, katı bir iç bölünmeyle sağlanmış bir düzene sahiptir. Figür ve eşek doğrudan tasvir değil, sanatçı tarafından ayrılmış özetlenmiş eksiltilmiş, yalınlaştırılmış parçalarla meydana getirilmiştir. Zeminde kapatıcı, sağır bir boya kullanılırken nesnede transparan kullanılmış raw umber kahvesi dokusal bir karşıtlık oluşturmaktadır ve saydam boya derinlik vermektedir. Figürün portresi dışında ışık gölge kullanılmamış, yüzey iki boyuta indirgenmiştir. Düz sürülmüş boyayla elde edilerek oluşturulmuş soyut bir mekân vardır. Böylece derinlik yaratmadan soyut bir sistem kurularak dikkat figür üzerine çekilmiştir.

Sanatçının bu eşek üzerinde çocuk emziren figürü motifi, daha sonra Amerika’da 1961’de, Unicef çocuklar yararına kart postal olarak basılmıştır.
Anadolu insanına ve kültürüne yönelişiyle nakışlardan, yazmalardan seçtiği motifleri tuvaline taşıyan Eyüboğlu, stilize ettiği bu motifleri birer plastik öğe gibi kullanmış ve kendine özgü bir üslup yaratmıştır. Bugün adı anılan birçok sanatçı Bedri Rahmi Eyüboğlu’nun atölyesinden çıkarak Çağdaş Türk sanatın da Anadolu temasını ve kültürünü devam ettirmiştir.